آشنایی با انواع سکوها و کابینت ها در آزمایشگاه

آشنایی با سکوهای آزمایشگاه، تعاریف و مفاهیم؛ 

سکوبندی آزمایشگاهی عبارتست از آماده کردن فضایی مناسب برای چینش دستگاه ها، ملزومات و تجهیزات آزمایشگاهی. در کلامی ساده، به مجموعه کابینت بندی ها و میزهای کاری که در هر آزمایشگاه وجود دارد سکوبندی گفته می شود. از نظر کارشناسان فنی می توان سکو بندی را اولین گام در راه اندازی یک آزمایشگاه دانست که گام های بعدی برای تجهیز و گسترش آن را فراهم می کند.

توجه به ایمنی و رعایت اصول فنی در حین طراحی سکوها امری واجب است اما نباید زیبایی طراحی و ایجاد محیطی شیک و آرام برای پژوهش را در سایه مسائل فنی نادیده گرفت. ایجاد سکوهایی با دوام، زیبا و خوش ساخت فضای آزمایشگاه را برای کارکنان مناسب تر می کند. بهره وری افزایش می یابد و سطح کیفی و کمی خدمات آزمایشگاهی ارائه شده ارتقا پیدا می کند.

پس در نگاه کلی می توان گفت طراحی کابینت در کنار رعایت اصول ایمنی، توجه به طراحی شکیل و تلاش در جهت استفاده از حداکثر فضای ممکن در عین کاربری آسان برای افراد، از مهمترین مراحل راه اندازی یک آزمایشگاه است.

ویژگی های سکوهای مناسب

کاملا روشن است که محیط آزمایشگاه ها مملو از مواد شیمیایی متعددی است که از آن ها برای انجام آزمایشات گوناگون استفاده می شود. تماس هرکدام از این مواد به تنهایی یا تجزیه و ترکیبشان در این محیط می تواند برای باعث خوردگی، استهلاک یا صدمه جدی برای میزبندی های آزمایشگاه باشد. بنابراین در هنگام خرید و نصب سکوهای آزمایشگاه ها باید ویژگی ها فنی و ملاحضات ایمنی در درجه اول اهمیت قرار گیرند تا صرفه اقتصادی. برخی از این ویژگی های عبارتند از:

سطح بالای ایمنی و کاربری آسان
امکان دفع و کنترل مناسب آلودگی ها
قابلیت نصب و اتصال به تاسیسات تخصصی
دسترسی راحت به زیرساخت های تاسیساتی
قابلیت تعمیر و جایگزینی اجزای آسیب دیده
قابلیت بازکردن و نصب مجدد آنها در محلی دیگر
داشتن ابعادی مطابق با استـاندارد های آزمایشگـاهی
مقاومت بالا دربرابر خوردگی، آسیب های فیزیکی و شیمیایی
قابلیت کنترل و دفع استـاندارد آلـودگی های آزمایشگـاهی
داشتن طراحی مناسب، رنگ بندی دلنشین و ساختاری مدولار

درباره سیستم های مدولار باید گفت، چنین تجهیزاتی این قابلیت را دارند که در صورت نیاز کاربران و با توجه به فضای آزمایشگاه، بتوان جزئی جدید را به آن ها اضافه کرد تا در هنگام نیاز، بتوان کاربری بیشتر و بهتری از آن ها گرفت.

اجزای مختلف سکوبندی

از نگاه طراحی داخلی، سکوبندی را می توان مجموعه ای میز ها، کابین و کابینت ها، مبلمان و پارتیشن ها و کمد های متعددی دانست که همگی در سه جزئ اصلی یعنی فریم (اسکلت)، یونیت (کابینت) و صفحه رویه مشترک هستند. هر کدام بنا بر کاربرد خاصی که دارند در جایگاه ویژه ای قرار گرفته اند. اگرچه ملزومات سکوبندی برایمان ناشناخته نیستند، اما این مطلب به شرح ویژگی های تعدادی از آن ها می پردازد.

سکوبندی یکطرفه یا میز های کناری آزمایشگاه

سکوبندی یکطرفه آزمایشگاهی، بیشترین کاربرد را در میان اجزای مختلف سکو بندی دارد. اکثرا از آن در قالب میز کار برای کاربران، میز دستگاه های مختلف، محلی برای نگهداری مواد و تجهیزات آزمایشگاهی مختلف، کانال های تعبیه و دسترسی آسان به تاسیسات و جایگاه نصب میز شستشو و مانند آن استفاده می شود. چرا که این سکوها از یک طرف به دیوار تکیه دارند.

در آزمایشگاه هایی که نیاز به فضایی بیشتر در زیر میز ها یا محلی برای قرارگیری کابینت های چرخ دار یا معلق دارند، از فریم هایی به شکل «C» استفاده می شود. این فریم مقاومت بالایی دارد و می تواند تا دویست کیلوگرم وزن را بر هر متر تحمل کند.

سکوبندی دو طرفه، میز وسط آزمایشگاه یا سکوی جزیره ای

سکوبندی دوطرفه آزمایشگاهی یا میز وسط آزمایشگاه یا سکوی جزیره ای از جهاتی به سکوبندی یکطرفه مشابه است؛ این سکو می تواند به عنوان میز کار برای کاربران، میز دستگاه های مختلف و محلی برای نگهداری مواد گوناگون استفاده شود.

اما از آن جهت که به شکل جزیره است به جایی تکیه ندارد. در وسط آزمایشگاه نصب می شود و کاربران از دو طرف می توانند از آن استفاده کنند. امکان تجهیز آنها به شیرآلات آزمایشگاهی متنوع، جریان برق سه یا تک فاز و خطوط یوتیلیتی دیگر آزمایشگاهی از مزایای آنهاست. حتی می توان در دو سر این سکو بندی سینک و میز های شستشو نصب کرد.

در کنار ویژگی های فنی یاد شده، باید این را گفت که استفاده از میز های دو طرفه علاوه بر زیباتر کردن محیط آزمایشگاه، به خاطر داشتن دسترسی از دو طرف، ایمنی و راحتی قابل قبولی را به افراد حاضر در آزمایشگاه ارائه می دهد.

انتخاب بهترین جنس برای سکوبندی های یک و دوطرفه

در هنگام خرید و تجهیز آزمایشگاه به سکوبندی های یکطرفه و دو طرفه باید توجه داشت که در ساخت آن ها بهترین و مقاوم ترین جنس ممکن استفاده شده است. سطوح فلزی کابینت ها با رنگ های الکترو استاتیک و پلی آمید ضد اسید مخصوص محیط های آزمایشگاهی پوشیده شده باشد. صفحه رویه بسته به نیاز آزمایشگاه می تواند از سرامیک مقاوم در برابر اسید، استیل، HPL یا سنگ های گراینت یا کوارتز طبیعی در رنگ های متنوع برای بهره مندی از جلوه های بصری در زیبایی محیط آزمایشگاه باشد.

میز شستشو

یکی دیگر از بخش های سکوبندی آزمایشگاه ، میز شستشو است. این میز بسته به فضا و نیاز کاربران آزمایشگاه می تواند یک سینک تک لگنه یا دو لگنه داشته باشد. در این جا اقلام دیگری مانند شیرآب مخلوط و رک های آزمایشگاهی برای خشک کردن ظروف آزمایشگاهی شسته شده باید نصب شوند. البته در صورت نیاز می توان چشم شوی و دیگر اقلام مورد نیاز هم به آن اضافه کرد.

همانطور که در توضیحات سکوبندی های جزیره ای گفته شد، دو سر آن ها محل مناسبی برای قرارگیری میز های شستشو هستند، چرا که دسترسی راحتی دارند. اما میتوان آن ها به صورت جداگانه هم در میزبندی های یک طرفه نصب کرد.

میز شستشو را می توان هم به صورت جداگانه، هم در میزبندی آزمایشگاه یک طرفه و هم در سر جزیره ها قرار داد. کاربرد این میز، ایجاد فضای ویژه و ضد آب و رطوبت جهت شستشوی ظروف آزمایشگاه، نصب چشم شوی اضطراری رومیزی و رک های آزمایشگاهی است.

در این میزها هم از فریم های «C» شکل استفاده می شود تا هم فضای کار بیشتری برای کاربر ایجاد شود هم استحکام زیادی در نگهداری اقلام سنگین داشته باشند. کابینت این میز ها طوری طراحی می شود که نظافت آن ها راحت باشد. جنس بدنه آن را هماز PVC انتخاب می کنند تا در تماس با رطوبت زیاد و آب آسیب نبیند.

سینک آزمایشگاهی

در قسمت میز شستشو اشاره کوچکی به سینک آزمایشگاهی شد. یکی دیگر از اجزای تجهیزات و سکوبندی آزمایشگاهی است که در انتخاب آن باید حساب شده عمل کرد. محیط های صنعتی و آزمایشگاهی به خاطر استفاده مکرر از مواد شیمیایی خورنده و خطرناک نیاز به سینک های مقاومی دارند تا در گذر زمان، کیفیت و کارایی خود را از دست ندهند.

معمولا سینک ها را از موادی می سازند که در برابر اسید و باز مقاوم و ضد زنگ باشد. سینک های آزمایشگاهی رایج در بازار بسته به میزان مقاومت و مورد استفاده آن آزمایشگاه می تواند از پلی پروپیلن، سرامیک آزمایشگاهی و اپوکسی آزمایشگاهی ساخته شده باشند.

میز توزین آزمایشگاهی یا میز ترازو

بدلیل حساسیت بالایی که ترازوهای آزمایشگاه در توزین نمونه های بسیار کوچک دارند، باید میزهای مخصوصی برای آنها طراحی شود تا ارتعاشات ناشی از تردد افراد حاضر در آزمایشگاه یا عوامل محیطی در خارج از فضای آزمایشگاه خللی بر دقت عملکرد آنها نداشته باشد. غیر از لرزش ها، حرکت جریان هوا در اطراف ترازوهای دقیق آزمایشگاهی، می تواند بر دقت آن ها تاثیر گذار باشد.

پس در ساخت میز توزین از بتن استفاده می شود تا ساختار آن محکم و پایدار باشد و شاسی فولادی آن توانایی دفع ارتعاشات را داشته باشد. در هنگام جانمایی تجهیزات آزمایشگاه، میزها باید روی ضربه گیر ضخیمی باشند تا نلرزند و در فاصله مناسبی از در و پنجره ها باشد تا جریان هوا عملکرد آن را تحت تاثیر قرار ندهد.

کابینت آزمایشگاهی

کمتر کسی را می توان پیدا کرد که با کابینت، طراحی و کاربرد آن آشنا نباشد. معمولا از کابینت ها برای نگهداری لوازم و مایحتاج زندگی استفاده می شود. اما در آزمایشگاه ها علاوه بر این نقش نگهدارنده ای که دارند، از آنها به عنوان ویترینی برای نمایش اقلام مورد نظر یا حتی سکوبندی آزمایشگاه و محلی که سایر تجهیزات آزمایشگاهی روی آنها قرار می گیرد هم استفاده می شود. مثلا میز ترازو خود یک کابینت آزمایشگاهی است که ملاحظات فنی ویژه ای در طراحی و ساختش به کار رفته است.

در کاربرد دیگر می توان از کابینت ها به عنوان محلی برای عبور لوله، دریچه و کانال های تاسیساتی، سیستم های برق، آب و گاز رسانی با دسترسی آسان به آنها استفاده کرد. به این ترتیب ظاهر آزمایشگاه مرتب و منظم خواهد بود و عبور سیستم های زیرساختی و تاسیساتی نظم داخلی فضای آزمایشگاه را برهم نخواهند زد. از یک نگاه، بنابر محل قرارگیری کابینت ها، آن ها به دو دسته زمینی و هوایی تقسیم می شوند :

کابینت های زمینی

کابینت های زمینی علاوه بر نقش نگهداری مواد، به عنوان میز کار و سکو های آزمایشگاهی نیز استفاده می شوند. پایه های آنها بر روی کف آزمایشگاه تراز می شوند و اسکلت آن ها توسط پیچ و مهره هایی به دیوار آزمایشگاه متصل می شود تا حرکت و جابجایی نداشته باشند. این کابینت ها دو نوع چرخ دار و معلق دارند:

کابینت های چرخ دار

هدف از طراحی این کابینت های زمینی این است که کاربر در هنگام نیاز به آسانی بتواند آن ها را در محیط آزمایشگاه جابجا کند. پایه این کابینت های بر روی چهار چرخ کوچک قرار گرفته است که حمل و نقل آن را ممکن می سازد. ابعاد این کابینت ها به گونه ایست که حرکت آنها در میان سکوبندی آزمایشگاه میسر باشد.

کابینت های معلق

نامگذاری این کابینت ها نباید این را در ذهن القا کند که آنها جز دسته بندی کابینت های دیواری هستند. برعکس این کابینت ها در دسته بندی کابینت های زمینی قرار می گیرند. طراحی این کابینت ها به این صورت است که پایه ندارند و از بالا به فریم متصل شده اند. حسن این کابینت های این است که فضای زیر آن ها خالی است و نظافت کف آزمایشگاه به راحتی امکان پذیر است.

کابینت های دیواری

این کابینت ها در در ارتفاعی بالاتر از سکوبندی ها قرار می گیرند تا فضای روی کابینت های زمینی برای استفاده کاربران مناسب باشد. اگرچه این کابینت ها هم نقش نگهدارنده دارند اما باید توجه داشت که از آنها بیشتر برای نگهداری اسناد و مدارک یا مواد غیر خطرناک و تجیزات و لوازم سبک استفاده شود.

از آنجایی که این کابینت ها در ارتفاع قرار دارند و به راحتی دیده می شوند، می توان از درهای شیشه ای در ساخت آن ها استفاده کرد تا بدون نیاز به باز کردن کابینت بتوان محتویات آن را دید. همچنین با نصب لامپ های فلوروسنت زیر این کابینت ها می توان روشنایی و نور لازم برای کار روی سکوبندی های زمینی را تامین کرد.

جنس کابینت ها

در قدیم کابینت ها از فلز ساخته می شدند اما امروزه مواد دیگری جایگزین فلزات قدیمی شده اند. البته هنوز هم در آزمایشگاه های بیمارستان ها که نیاز است محیطی استریل داشته باشند، از استیل ضد زنگ در ساخت کابینت ها استفاده می شود.

در محیط های مرطوب، آزمایشگاه هایی که زیاد با آب سروکار دارند، کابینت بندی های PVC است که بیشتر فضای آزمایشگاه را پر کرده است. اگرچه که در آزمایشگاه های دیگر هم برای ساخت میزهای شستشو از ورق های PVC استفاده می شود تا آب به آنها آسیبی نرساند.

کابینت های چوبی مستحکم ساخته شده از ورق های MDF چیزی است که امروزه در بیشتر آزمایشگاه ها به چشم می خورد. این کابینت ها مقاومت کابینت های PVC و قابلیت استریل بودن کابینت هایی از جنس فولاد ضد زنگ را ندارند. اما در عوض ظاهری زیباتر دارند.

طراحان با ترکیب MDF، شیشه و یراق آلات مرغوب و باکیفیت، علاوه بر این که فضای مناسب و کابردی را دراختیار کاربران قرار می دهند، با ایجاد زیبایی های بصری محیطی دلنشین و جذاب را برای کاربران آزمایشگاه فراهم می کنند تا آنها از وقت گذراندن در چنین آزمایشگاهی احساس خستگی روحی نکنند و با ذوق و علاقه بیشتری به کار خود ادامه دهند.