انواع بن ماری آزمایشگاهی و روش های استفاده از آن

یکی از تجهیزات آزمایشگاهی پرکاربرد، دستگاه بن ماری یا حمام آب است، این وسیله از طریق گرم کردن آب به طور یکنواخت و ملایم، سبب صورت گرفتن واکنش های شیمیایی مختلف در شرایط متفاوت می شود.

دستگاه بن ماری آزمایشگاهی چیست؟

ریشه ی لغوی دستگاه بن ماری یا حمام آب از کلمه ی فرانسوی bain-marie گرفته شده که مترادف واژه ی (water bath) در زبان انگلیسی است. به طور کلی قانون ثابتی که در آزمایشگاه ها وجود دارد این است که معمولا واکنش های بیوشیمیایی، ایمونولوژیکی و ایمونوهماتولوژی باید در بازه ی دمایی خاصی صورت بگیرد.

در ادامه این مطلب مثالی از این فرآیند در این دستگاه برای شما بیان می کنیم، به طور مثال آنزیم ها در دمای ۳۷ درجه سانتیگراد می توانند فعالیت خود را آغاز کنند و از طرفی دیگر، نیاز به دمای ۵۶ درجه سانتیگراد برای غیر فعال کردن سیستم کمپلمان داریم، در این شرایط بهترین روش، استفاده از دستگاه بن ماری است.

بازه ی دمایی در دستگاه بن ماری معمولا بین دمای اتاق تا ۶۰ درجه سانتیگراد است. البته برخی از دستگاه های بن ماری آزمایشگاهی که پوشش و  تجهیزات خاصی دارند و در شرایط مخصوصی مورد استفاده قرار می گیرند تا ۱۰۰ درجه سانتیگراد هم دمای آن ها افزایش پیدا می کند. شکل ظاهری این دستگاه را در شکل زیر برای شما قرار می دهیم که در مصارف خانگی می توان از آنها استفاده کرد.

انواع بن ماری آزمایشگاهی

در آزمایشگاه انواع متفاوتی از بن ماری وجود دارد که ما بر اساس نیاز و شرایط آزمایش از آن ها استفاده می کنیم، این بن ماری های آزمایشگاهی عبارتند از:

• بن ماری آزمایشگاهی شیکر دار
• بن ماری آزمایشگاهی سرولوژی با درب شیب دار
• بن ماری آزمایشگاهی سیرکوله دار
• بن ماری آزمایشگاهی سیر کوله یخچال دار
• بن ماری آزمایشگاهی یخچال دار
• بن ماری آزمایشگاهی جوش و سرولوژی با درب شیب دار
• بن ماری آزمایشگاهی میکرو کنترلر با درب شیب دار

تفاوت دستگاه های بن ماری جوش و سرولوژی 

دو نوع دستگاه بن ماری آزمایشگاهی داریم که آن را بر اساس ویژگی های درجه حرارت و گرمای داخلی تقسیم بندی می کنیم، این دو نوع عبارتند از:

• دستگاه نوع اول را به عنوان دستگاه بن ماری سرولوژی دسته بندی می کنیم، این دستگاه قابلیت این را دارد که دمایی تا حدود  ۳۷ درجه سانتی گراد را در اختیار ما قرار دهد.
• نوع دومی که به شما معرفی می کنیم نوع سرولوژی و دستگاه جوش نام گذاری شده اند. این دستگاه قابلیت این را دارند که تا دمای ۱۰۰ درجه را در اختیار ما قرار دهند. نکته ی قابل توجه این است که بیشتر دستگاه های بن ماری آزمایشگاهی که مورد استفاده قرار می گیرند، سرولوژی و جوش هستند.

روش های استفاده از دستگاه بن ماری آزمایشگاهی

پیش از این که از دستگاه بن ماری استفاده کنیم باید نکاتی را مدنظر قرار دهیم مثل این که دستگاه باید به طور کامل تمیز شده باشد و لوازم جانبی آن را به خوبی راه اندازی کرده باشیم. به طور کلی باید مراحل زیر را برای استفاده از بن ماری طی کنیم:

• اگر می خواهیم دما را درون دستگاه بن ماری ثابت نگه داریم، باید این دستگاه را با مایع پر کنیم و مطمئن شویم که قسمت محفظه ی گرم کننده ی بن ماری در جای اصلی خود قرار دارد. علاوه بر آن باید توجه کنیم که سطح مایعی که ریختیم از سطح بالای تانک فاصله داشته باشد.
• این دستگاه ممکن است در معرض تشکیل قارچ و خزه در مخزن خود قرار بگیرد، برای پیشگیری از این مشکل باید دقت کنیم که آبی که از آن برای گرم کردن مایع استفاده می کنیم، تمیز باشد. البته در صورتی آب را برای گرم کردن انتخاب کنیم.
• در این مرحله کلید اصلی را روی گزینه ی روشن می گذاریم. در سال های گذشته فعالیت این کلید را سازندگان به نحوی طراحی کردند که قابلیت این را داشته باشد که به طور اتوماتیک روشن شده و بن ماری شروع به فعالیت کند.
• برای برگزیدن نحوه ی عملکرد دمای دستگاه، باید از کلید های تنظیم و کنترل دمای دستگاه و فهرست دمایی دستگاه استفاده کنیم.
• اگر دستگاه بن ماری مجهز به کلید قطع دما باشد، باید آن را فعال کنیم.
• نحوه ی عملکرد کلید اصلی به این صورت است که به عنوان یک کنترل کننده امنیتی شناخته می شود، بدین صورت که وقتی مایع درون دستگاه به دمای مورد نظر رسید، مانع ورود جریان برق به درون دستگاه شده و به این شکل سبب مراقبت از دستگاه و مایع مورد نظر می شود.

موارد ایمنی استفاده از دستگاه بن ماری

• به این نکته توجه کنید که تحت هیچ شرایطی از مواد اشتعال پذیر، موادی مثل سفید کننده ها، نمک غلیظ و اسید یا آب دیونیزه، در زمان فعالیت دستگاه بن ماری نباید استفاده کرد.
• اعمالی که برای حفاظت از دستگاه بن ماری در پیش می گیریم به این صورت است که آن را به یک پریز برقی وصل می کنیم که دارای سیستم تخلیه برق در زمین باشد تا در صورت لزوم از اتصال و برخی دیگر از نتایج مخرب برای دستگاه پیشگیری کند.
• به هیچ عنوان آب کثیف را درون حوضچه ی دستگاه نریزیم وحتما و تحت هر شرایطی از آب تمیز استفاده کنیم.
• وقتی می خواهیم نمونه را برداریم یا بزاریم، نباید آن را روی محفظه ی بخار قرار دهیم چون ممکن است سبب سوختن دستگاه شود.
• برای جلوگیری از آسیب به دستگاه، هنگامی که بن ماری در دمای بالا روشن است توجه کنیم که درب آن به طور کامل بسته باشد.
• در نظر داشته باشیم که از مایعاتی که کلر زیادی دارند برای دستگاه بن ماری استفاده نکنیم و به هیچ عنوان دستگاه بن ماری را در جریان هوا قرار ندهیم.
• توجه کنید که زمانی که دستگاه بن ماری خالی است اصلا آن را روشن نکنیم.
• چیزی که خیلی در این دستگاه اهمیت دارد سطح و میزان آب مقطر در دستگاه بن ماری آزمایشگاهی است به طوری که آب مقطر باید به مقدار کافی وجود داشته باشد، اگر این مقدار آب کم باشد ممکن است سبب آتش سوزی و آسیب دیدگی دستگاه شود.
• به یاد داشته باشید که هیچ وقت دستگاه بن ماری در مسیر جریان های سریع هوا مثل باد تند و کولر قرار داده نشود.
• اجازه داریم که فقط از آب مقطر برای پر کردن دستگاه بن ماری بهره ببریم.
• در صورت انجام بعضی از کار ها می توانیم عمر دستگاه را بیشترکرده و یا از خراب شدن آن پیشگیری کنیم، برای این کار اگر می توانیم باید المنت های حمام آب را به طور پی در پی و در صورت امکان هر هفته تمیز کنیم.

کاربرد دستگاه بن ماری آزمایشگاهی

دستگاه بن ماری دارای کاربرد های مختلف و بسیار گسترده ای است.همچنین این دستگاه دارای آزمایشگاه های مختلفی مثل آزمایشگاه های فعال در زمینه ی کلینیکی، آموزشی، صنایع غذایی و تحقیقاتی. همانطور که گفتیم دستگاه بن ماری دارای کاربرد های مختلفی است، به همین دلیل ما در اینجا به برجسته ترین کاربرد های آن اشاره می کنیم، این عملیات برای انجام دادن تست ترکیب مواد آکلوتیناسیون است، همچنین در سرلوژیک و سرم شناسی بسیار زیاد استفاده می شود و علاوه بر آن کاربرد های دیگری در تست های دارویی و بیوشیمی و انکوباسیون صنعتی را داراست.

لازم به ذکر است که دستگاه بن ماری مجهز به یک مخزنی است که این قسمت قابلیت این را دارد که فرآورده هایی مثل فرآورده های خونی منجمد را ذوب کند. یکی دیگر از مواردی که از دستگاه بن ماری استفاده می کنیم این است که موادی که نباید در برخورد با شعله ی مستقیم قرار بگیرند را درون آن قرار می دهیم چون یک سری از مواد با شعله ی مستقیم منفجر می شوند. همچنین می توانیم ظروف مختلف آزمایشگاهی را در آن بگذاریم. یکی از قابلیت هایی که در دستگاه بن ماری وجود دارد این است که می تواند حرارت و گرما را به طور یکنواخت ایجاد کند و آن را تحت کنترل خود در آورد، همه ی این ها به این دلیل است که گرما در دستگاه بن ماری به صورت همرفتی حرکت می کند.

نکات قابل توجه در استفاده از بن ماری آزمایشگاهی

۱- توجه کنید که جایی که بن ماری را در آزمایشگاه قرار می دهید کاملا تراز باشد و زمانی که مخزن آن پر است وزن آن را به خوبی تحمل کند و در برابر آن مقاومت لازم را داشته باشد.

۲- هرگز نباید دستگاه بن ماری را جایی که شدت جریان هوای زیادی دارد قرار دهیم.

۳- همانطور که قبلا گفتیم، توجه داشته باشید که پریزی را برای اتصال بن ماری به آن انتخاب کنید که سیم اتصال به زمین داشته باشد. در این شرایط اطمینان خاطر خواهید داشت که ایمنی کاربر و دستگاه تامین است.

۴- هنگام نظافت دستگاه بن ماری، هرگز از مواد شیمیایی سفید کننده استفاده نکنید.

۵- بهتر است از یک اسفنج برای نظافت کردن قسمت های داخلی و خارجی و قسمت های مختلف بن ماری استفاده کنید.

۶- دقت داشته باشید که حتما به طور پی در پی آب دستگاه را عوض کنید.

۷- اگر مخزن دستگاه بن ماری را به اندازه ای که معین شده با آب پر نکنید و تقریبا خالی باشد، ممکن است که دمای آن بیش از حد بالا رفته و باعث آسیب به دستگاه شود، بنابراین برای حل این مشکل بهتر است که مخزن آن را تا حد لازم با آب پر کنید.

۸- دقت کنید که در زمان کار با موادی که بخار تولید می کنند حتما دستگاه بن ماری (حمام آب) را زیر هود ایمنی گذاشته باشید.

۹- مراقب باشید که دست شما با آبی که درون مخزن قرار دارد برخورد نکند، چون احتمال دارد که دست شما بسوزد.

ویژگی های ظاهری دستگاه بن ماری آزمایشگاهی 

در ظاهر این دستگاه قسمت هایی مثل صفحه نمایش، یک مخزن فلزی و درپوش روی آن، کنترل کننده ی الکتریکی، همزن و دماسنج وجود دارد. کنترل کننده ها این قابلیت را دارند که عملکرد متفاوتی داشته باشند که البته این ویژگی بستگی به نوع بن ماری دارد. وظیفه ی صفحه نمایش این است که پارامترهایی مثل دما را بر حسب سانتی گراد یا فارنهایت و هشدار دهنده های افزایش یا کاهش دما را تنظیم کند. ما دو کلید روی دستگاه می بینیم که از آن برای خاموش و روشن کردن دستگاه می توانیم استفاده کنیم و همچنین یک عدد چراغ می بینیم که واحد دما ( سانتی گراد یا فارنهایت ) را به ما نشان می دهد.

جنس اولیه ی دستگاه بن ماری آزمایشگاهی از فولاد است. دقت کنید که قسمت بیرونی این دستگاه یک پانل خارجی است و اجزایی که روی آن قرار دارند عبارتند از: کلیدهای اشاره شده و صفحه ی کنترل. همچنین قسمت داخلی این دستگاه یک تانک دارد که خاصیت ضد زنگ بودن دارد و با مقاومت بالا پوشش داده شده است. همزن قسمتی است که در برخی از بن ماری ها یافت می شود. کاربرد این قسمت این است که مرتبا آبی که درون تانک وجود دارد را به هم زده و دمای آب را یکدست می کند.

برای خرید بن ماری شیکردار آزمایشگاهی کلیک کنید.